Op 19 december 2022 maakte premier Mark Rutte excuses voor de rol die Nederland heeft gespeeld in de slavenhandel. Hij maakte deze excuses aan alle betrokkenen en nazaten van tot slaaf gemaakten als staatsman vertegenwoordigend het Koninkrijk der Nederlanden. Tegelijkertijd kondigde de premier een herdenkingsjaar af waarin dit verleden dat wij in het koninkrijk met elkaar delen onder de aandacht moet worden gebracht. Excuses… wat betekent dat? Hieronder deel ik een stukje uit mijn roman Blauwe Tomaten die dit jaar bij uitgeverij In de Knipscheer uitkomt. Het gaat over vergeving en spijt betuigen:
‘Er is geen vergeving voor mensen zoals ik.’
Het snoeiharde oordeel dat de man over zichzelf velde doet pijn. Vergeving… een van de moeilijkste thema’s die Bree kent. In de loop der jaren heeft hij het in allerlei gedaanten voorbij zien komen. ‘Vergeef ons onze schuld zoals ook wij die een ander vergeven.’ Niet zomaar een zin. Het is een zin die soms het onmogelijke van mensen vraagt.
Vergeving kan dodelijk zijn. Iemand vergeven voordat hij daarom heeft gevraagd of daar klaar voor is, brengt geen soelaas. Sterker nog, dat brengt grote verwarring en zet de vergever in een machtspositie ten opzichte van de ander. Ontneemt de ander de kans boete te doen of spijt te krijgen. Laat de ander alleen in een gevoel van minderwaardig zijn. En daar zat de ander al. Iemand vergeven die daar niet aan toe is, is zoiets als natrappen en jezelf verheffen. Dat is wanneer vergeving ook daadwerkelijk gevoeld en geuit wordt en de ander overspoelt met een liefde waar in de eigen perceptie van het zelf absoluut geen ruimte voor is. Soms kun je iemand dat dan ook maar beter niet vertellen. Er zijn er die vanwege het krijgen van vergeving zelfmoord hebben gepleegd.
Iemand vergeving onthouden is zo mogelijk nog erger. Voor beiden, omdat daarmee de machtspositie nog wordt uitgebreid met het bepalen van hoe lang een inkeerproces duren mag of wat er nog gebeuren moet voordat het zover is. Het kan levens verzieken met als resultaat dat men leeft en sterft in de al dan niet bewuste wetenschap dat er iets niet in orde is gemaakt. En dat inzicht komt vaak te laat. Als het komt. En dan zijn er nog onvergeeflijkheden. Waar niemand iets mee wil of kan. En die zich als gifcontainers vastzetten in lichaam en geest. Vergeving biedt pas heling wanneer beide partijen tot zelfreflectie in staat zijn. Wanneer zij verantwoordelijkheid nemen voor het eigen handelen en kunnen inzien wat dat handelen voor het zelf en de ander teweeg heeft gebracht. Zelden heeft dit proces plaats op hetzelfde moment. Hij heeft het zo vaak gezien. De vloek van vergeving. Wanneer in handen van mensen gelegd…
Food for thought?